Powiat Zawiercie: 77 rocznica powstania AK

W uroczystościach zorganizowanych przez Radę Kombatancką Zawiercie i Jurajski Szwadron Kawalerii im. Króla Jana III Sobieskiego (w barwach 20 pułku ułanów) uczestniczyli m.in. Danuta Nowicka Poseł na Sejm RP, Paweł Sokół Członek Zarządu Powiatu Zawierciańskiego, Łukasz Konarski Prezydent Miasta Zawiercie oraz przedstawiciele zawierciańskich środowisk kombatanckich, opiekunowie miejsc pamięci narodowej i mieszkańcy. Złożono symboliczne wiązanki kwiatów i zapalono znicze. Uroczystość poprowadził Włodzimierz Gorzelak , przewodniczący Rady Kombatanckiej.

Zapalono także symboliczne światło pamięci pod pobliska tablicą upamiętniającą dowódcę AK generała dyw. Stefana Grota-Roweckiego.

14 lutego 1942 r. Naczelny Wódz gen. Władysław Sikorski wydał rozkaz o przekształceniu Związku Walki Zbrojnej w Armię Krajową. Decyzja o powstaniu AK była podyktowana koniecznością scalenia polskich konspiracyjnych oddziałów zbrojnych i podporządkowania ich rządowi RP w Londynie. Utworzona 77 lat temu AK jest uważana za największe i najlepiej zorganizowane podziemne wojsko działające w okupowanej Europie. Korzenie Armii Krajowej sięgają zawiązanej 27 września 1939 roku na rozkaz dowódcy obrony stolicy gen. Czumy konspiracyjnej organizacji Służba Zwycięstwu Polski. Dowodził nią gen. Michał Karaszewicz-Tokarzewski. Służba Zwycięstwu Polski została przekształcona w Związek Walki Zbrojnej, a następnie 14 lutego 1942 roku rozkazem Naczelnego Wodza gen. Władysława Sikorskiego w Armię Krajową, w skład której weszło ok. 200 organizacji wojskowych, zarówno spod okupacji niemieckiej, jak i sowieckiej. Armia Krajowa była konspiracyjną organizacją wojskową stanowiącą integralną część Sił Zbrojnych RP. Podlegała Naczelnemu Wodzowi i Rządowi Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie. W zamierzeniach rządu miała być organizacją ogólnonarodową, ponadpartyjną, a jej Komendant Główny jedynym, upełnomocnionym przez rząd dowódcą krajowej siły zbrojnej. Głównym zadaniem AK było prowadzenie walki o odzyskanie niepodległości przez organizowanie i prowadzenie samoobrony i przygotowanie armii podziemnej na okres powstania, które miało wybuchnąć na ziemiach polskich w okresie militarnego załamania Niemiec.

W rocznicę powstania AK nie sposób pominąć kilku ważnych postaci zawierciańskiej konspiracji.

Konspiracja wojskowa w Zawierciu - Obwód Służby Zwycięstwu Polski, późniejszej AK, powstał jesienią 1939 roku. Na jego czele stanął sierż. Teodor Stosik pseudonim Barcz”, który potem został ścięty w Berlinie. Zimą 1939 / 1940 roku funkcję komendanta Obwodu Zawiercie objął urodzony w Zawierciu kpt. dypl. (potem pułkownik) Józef Słaboszowski pseudonim Toruń”, późniejszy szef sztabu Okręgu AK Śląsk i pełniący przez pewien okres funkcję jego komendanta. Szefem wywiadu Stanisław Laskowski Koga” późniejszy dowódca Kedywu w Zawierciu i szef wywiadu WiN na Zagłębie Dąbrowskie, żołnierz wyklęty, osadzony z wyrokiem śmierci, zwolniony w 1956 r.

W ciagu działań wojennych dowództwo Obwodu - Podokręgu AK w Zawierciu Walcownia zmieniało się. Z raportów wynika, że Chor. Marian Kuzior, wiosną 1943 roku pełnił funkcję komendanta Obwodu Zawiercie. Obwód Zawiercie posiadał wówczas 19 plutonów, przy czym liczba te nie obejmuje plutonów Związku Odwetu - Kedywu.

Poniżej fragment raportu o wszczęciu postępowania obiektowego PUBP Zawiercie z 17 marca 1951 roku, dotyczący AK w powiecie zawierciańskim:

W okresie okupacji na terenie pow. Zawiercie powstał obwód ZWZ która to w późniejszym okresie przybrała nazwę A.K. Obwód ten wchodził w skład Okręgu Śląskiego organizacji A.K. Komendantem obwodu Zawiercie był Tokarski Józef ps. Józef”, zastępcą jego był Gryta Jan ps. Kalina” w skład w/w obwodu wchodziły dwa baony, które z kolei dzieliły się na kompanie i plutony. Przy wspomnianym obwodzie w czasie okupacji zostaje stworzona grupa zbrojna w sile od 50 80 ludzi pod dowództwem Wencla Stanisława ps. Twardy”. Pewna część z tego obwodu wstępuje do grupy zbrojnej Ponurego”. Po wyzwoleniu spod okupacji część ludzi Twardego” jak i Ponurego” nadal zostaje w konspiracji pod dowództwem Musialik ps. Bolesław” która dokonuje napadu pow. Zawiercie i Częstochowa, mordując aktywnych działaczy ludowych.”

Należy dodać, że Obwód Zawiercie otrzymał zastrzyk świeżych sił w listopadzie 1943 roku, kiedy to do AK włączono oddziały GL PPS WRN. Na terenie powiatu zawierciańskiego istniał III Pułk Brygady Zagłębiowskiej GL PPS WRN, którym dowodził Józef Mazurek ps. Kostek”. W skład pułku wchodziły dwa bataliony. W wyniku akcji scaleniowej z GL PPS uzupełniono sztab Obwodu Zawiercie, a nadto Obwód ten zasiliło 12 plutonów GL PPS. Włączenie Narodowej Organizacji Wojskowej przyniosło kolejnych dwanaście plutonów.

Z GL PPS wywodził się też oddział partyzancki por. Stanisława Wencla Twardego”. Powstał w pierwszej połowie 1943 r. jako sekcja dywersyjna, wkrótce zaczął rozrastać się liczebnie przez włączanie ludzi z konspiracji, poszukiwanych przez władze niemieckie. Otrzymał on nazwę 1 Kompanii Rozpoznawczej 23 Dywizji Piechoty AK Okręgu Śląsk, oddziału partyzanckiego Surowiec”, który latem 1944 roku osiągnął stan 140 ludzi.

Starostwo Powiatowe w Zawierciu,

zawiercie.powiat.pl/page/28,Aktualnosci.html?id=567